التهاب یک پاسخ طبیعی از سیستم ایمنی به آسیب یا عفونت است؛ با این حال، التهاب مزمن عامل مهمی در بسیاری از بیماری‌ها، از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، سرطان و اختلالات نورودژنراتیو است. رژیم غذایی نقش حیاتی در تنظیم التهاب دارد و نوع روغن‌های غذایی مصرفی می‌تواند به طور قابل توجهی بر فرآیندهای التهابی در بدن تأثیر بگذارد. این مقاله به بررسی مکانیسم‌هایی می‌پردازد که از طریق آن‌ها روغن‌های غذایی بر التهاب تأثیر می‌گذارند و اثرات سلامتی آن‌ها را مورد بحث قرار می‌دهد.

انواع روغن‌های غذایی و ترکیب اسیدهای چرب آن‌ها

روغن‌های غذایی عمدتاً از اسیدهای چرب تشکیل شده‌اند که می‌توان آن‌ها را به چربی‌های اشباع، چربی‌های غیراشباع یک‌گانه و چربی‌های چندغیراشباع (PUFAs) طبقه‌بندی کرد. چربی‌های اشباع، که به طور معمول در چربی‌های حیوانی و برخی از روغن‌های گیاهی یافت می‌شوند، می‌توانند به افزایش نشانگرهای التهابی منجر شوند. به عنوان مثال، روغن نخل و روغن نارگیل حاوی مقادیر بالایی از چربی‌های اشباع هستند که می‌توانند تولید سیتوکین‌ها، پروتئین‌هایی که در پاسخ التهابی نقش دارند، را تحریک کنند.

از سوی دیگر، چربی‌های غیراشباع، به ویژه اسیدهای چرب چندغیراشباع، نقش پیچیده‌تری در التهاب ایفا می‌کنند. اسیدهای چرب چندغیراشباع می‌توانند به دو دسته اسیدهای چرب امگا-۳ و امگا-۶ تقسیم شوند که هر یک بر التهاب تأثیر متفاوتی دارند. اسیدهای چرب امگا-۳، که در روغن ماهی، روغن دانه کتان و گردو وجود دارند، دارای خواص ضد التهابی هستند. این اسیدها به واسطه‌های لیپیدی تخصصی شناخته شده به نام رزولوکسین‌ها و پروتکتین‌ها تبدیل می‌شوند که به حل و فصل التهاب و ترویج بهبودی بافت‌ها کمک می‌کنند. تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که اسیدهای چرب امگا-۳ می‌توانند سطح نشانگرهای التهابی در خون، مانند پروتئین C-reactive (CRP) و اینترلوکین-۶ (IL-6) را کاهش دهند

در مقابل، اسیدهای چرب امگا-۶ که در بسیاری از روغن‌های گیاهی (مانند روغن ذرت، آفتابگردان و سویا) فراوان هستند، می‌توانند اثرات پروالتهابی داشته باشند، به ویژه زمانی که به طور اضافی یا در مقادیر نامتناسب نسبت به اسیدهای چرب امگا-۳ مصرف شوند. عدم تعادل در نسبت امگا-۶ به امگا-۳، که در رژیم‌های غذایی غربی رایج است، می‌تواند مسیرهای التهابی را تشدید کرده و به بیماری‌های مزمن کمک کند.

مکانیسم‌های عمل

مکانیسم‌هایی که از طریق آن‌ها روغن‌های غذایی بر التهاب تأثیر می‌گذارند، چندوجهی هستند. یکی از مکانیسم‌های کلیدی شامل تنظیم ترکیب لیپیدی غشاء سلول‌ها است که بر سیالیت و عملکرد غشاء تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، افزایش اسیدهای چرب امگا-۳ می‌تواند محیط ضد التهابی را در غشاء سلول‌ها ترویج دهد و تولید واسطه‌های ضد التهابی را افزایش دهد.

علاوه بر این، روش‌های پردازش و پخت روغن‌های غذایی می‌توانند به‌طور چشمگیری بر اثرات سلامتی آن‌ها تأثیر بگذارند. روغن‌هایی که به شدت تصفیه می‌شوند یا در دماهای بالا قرار می‌گیرند، می‌توانند ترکیبات مضر، مانند چربی‌های ترانس و محصولات اکسید شده را تشکیل دهند که می‌توانند التهاب را تشدید کنند. در مقابل، روغن‌های کم‌تر پردازش شده، مانند روغن زیتون بکر، حاوی ترکیبات مفیدی مانند پلی‌فنول‌ها هستند که خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی دارند.

اثرات سلامتی روغن‌های غذایی بر التهاب

تحقیقات به‌طور مداوم نشان داده‌اند که چربی‌های غذایی می‌توانند بر خطر بیماری‌های مزمن التهابی تأثیر بگذارند. مطالعات نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا-۳ با کاهش خطر بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی و آرتریت روماتوئید مرتبط هستند. به عنوان مثال، یک متا آنالیز نشان داد که مکمل‌سازی با امگا-۳ به‌طور قابل توجهی درد و سفتی مفاصل را در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید کاهش داده است.

در مقابل، مصرف بیش از حد چربی‌های اشباع و ترانس به افزایش التهاب و خطر بالاتر بیماری‌های مزمن مرتبط شده است. مصرف مداوم مقادیر زیاد اسیدهای چرب امگا-۶ نسبت به امگا-۳ با چندین بیماری التهابی مزمن، از جمله چاقی، سندرم متابولیک و بیماری التهابی روده مرتبط است.

نتیجه‌گیری

در نهایت، انتخاب روغن‌های غذایی تأثیر عمیقی بر التهاب و سلامت کلی دارد. قرار دادن روغن‌های غنی از اسیدهای چرب امگا-۳ در رژیم غذایی و محدود کردن مصرف چربی‌های اشباع و امگا-۶ اضافی می‌تواند به کاهش التهاب و خطر بیماری‌های مزمن کمک کند. با ادامه پژوهش‌ها، درک نقش‌های خاص اسیدهای چرب مختلف در سلامتی و بیماری برای ارائه توصیه‌های غذایی که به ترویج سلامت و پیشگیری از اختلالات مرتبط با التهاب کمک می‌کند، ضروری خواهد بود./ف.نوروزی فرد

«صبا خطاپوش»  کارشناس ارشد تغذیه بالینی، دانشکده تغذیه و علوم غذایی